શ્રી યમુનાષ્ટક ગુજરાતી અર્થ સાથે | Yamunashtakam in Gujarati lyrics

નમામિ યમુનામહં સકલ સિદ્ધિ હેતું મુદા

મુરારિ પદ પંકજ સ્ફ઼્ઉરદમન્દ રેણુત્કટામ |

તટસ્થ નવ કાનન પ્રકટમોદ પુષ્પામ્બુના

સુરાસુરસુપૂજિત સ્મરપિતુઃ શ્રિયં બિભ્રતીમ ||૧||

હું (શ્રી મહાપ્રભુજી) મારા સંપૂર્ણ પ્રેમ અને ભક્તિ સાથે શ્રી યમુનાજીને નમન કરું છું. તે ભગવાનના પ્રેમનો આનંદ માણવામાં ભક્તની તમામ ઇચ્છાઓ (સકલ સિદ્ધિ) પૂર્ણ કરવામાં સક્ષમ છે. શ્રી યમુનાજી તમામ પ્રકારની સિદ્ધિઓ આપવા સક્ષમ છે. આ પ્રથમ શ્લોક નદીની ભૌતિક સ્થિતિનું વર્ણન કરે છે. તેના બંને કાંઠા ચમકતી રેતીથી ભરેલા છે. જેમને શ્રી મુરારી પ્રભુ (શ્રી કૃષ્ણ) ના કમળ ચરણ જેવા કોમળ માનવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત નદીના બંને કાંઠે વિવિધ પ્રકારના બગીચા છે. બગીચાના ફૂલોને કારણે નદીનું પાણી સુગંધથી ભરેલું છે. શ્રી યમુનાજીને બે પ્રકારના ભક્તો (સુર-સુર) દ્વારા પણ પૂજવામાં આવે છે.

કલિન્દ ગિરિ મસ્તકે પતદમન્દપૂરોજ્જ્વલા

વિલાસગમનોલ્લસત્પ્રકટગણ્ડ્શૈલોન્ન્તા |

સઘોષગતિ દન્તુરા સમધિરૂઢદોલોત્તમા

મુકુન્દરતિવર્દ્ધિની જયતિ પદ્મબન્ધોઃ સુતા ||૨||

આ શ્લોકમાં શ્રી મહાપ્રભુજી સમજાવે છે કે કેવી રીતે શ્રી યમુનાજી તેમની મુક્તિને શ્રી મુકુંદ પ્રભુ પ્રત્યેનો પ્રેમ વધારવા માટે આશીર્વાદ આપી શકે છે. વધુમાં, શ્રી મહાપ્રભુજી યમુનાના ભૌતિક અસ્તિત્વને નદી તરીકે વર્ણવે છે. તે કાલિંદ પર્વતની ટોચ પરથી ઉત્સાહપૂર્વક (ગતિ અને મહિમા પુરોજજવાલા સાથે) વહે છે. બળ અને પરિભ્રમણને લીધે, પાણી દૂધ જેવું દેખાય છે. એવું લાગે છે કે શ્રી યમુનાજી વ્રજમાં જઈને શ્રી કૃષ્ણને મળવા આતુર છે. તે એવી છાપ પણ આપે છે કે શ્રી યમુનજી (દોલોત્તમ) પારણા પર ઝૂલતા હોય છે. શ્રી યમુનજી સૂર્યની પુત્રી છે, જે કમલ (પદ્મા)ના મિત્ર છે.

ભુવં ભુવનપાવનીમધિગતામનેકસ્વનૈઃ

પ્રિયાભિરિવ સેવિતાં શુકમયૂરહંસાદિભિઃ |

તરંગભુજકંકણ પ્રકટમુક્તિકાવાકુકા-

નિતન્બતટસુન્દરીં નમત કૃષ્ણ્તુર્યપ્રિયામ ||૩||

જ્યારે પણ શ્રી યમુનાજી સ્વર્ગમાંથી પૃથ્વી પર આવે છે, ત્યારે તેઓ પૃથ્વીને આશીર્વાદ આપે છે (ભુવમ્ ભુવન પાવનિમ). પોપટ, મોર, હંસ જેવા તમામ પક્ષીઓ શ્રી યમુનાજીની સેવા કરે છે. શ્રી મહાપ્રભુજી ચમકતી રેતીને તેમની ચૂડી (મુક્તિકાવલુકા) ના મોતી તરીકે અને પાણીની લહેરોને શ્રી યમુનાજીના સુંદર દિવ્ય હાથ (તરંગ ભુજ કંકણા) તરીકે જુએ છે. પક્ષીઓની નજરે જોતાં શ્રી યમુનાજી સુંદર દેખાય છે જેમાં બંને કાંઠા ચમકદાર રેતી અને પાણીથી ભરેલી નદી છે. તે શ્રી કૃષ્ણની ચોથી પ્રિય રાણી છે. અને શ્રી મહાપ્રભુજી આપણને તેમની પાસે પૂછવાનું કહે છે (નમઃ કૃષ્ણ તુર્ય પ્રિયમ).

અનન્તગુણ ભૂષિતે શિવવિરંચિદેવસ્તુતે

ઘનાઘનનિભે સદા ધ્રુવપરાશરાભીષ્ટદે |

વિશુદ્ધ મથુરાતટે સકલગોપગોપીવૃતે

કૃપાજલધિસંશ્રિતે મમ મનઃ સુખં ભાવય ||૪||

આ શ્લોકમાં શ્રી મહાપ્રભુજીએ શ્રી યમુના મહારાણીની પ્રાર્થનાનું વર્ણન કર્યું છે. અરે! શ્રી યમુનાજી, તમે અનંત દિવ્ય ગુણો – અગણિત ગુણો છો. શિવ, બ્રહ્મા જેવા દેવતાઓ પણ તમારી સ્તુતિ કરે છે. તમે ધ્રુવ અને પરાસેરા જેવા ભક્તોને શુભકામના આપવા સક્ષમ છો. તમારા કિનારે “મથુરા” જેવા પવિત્ર તીર્થસ્થાનો છે. તમે હંમેશા ગોપીઓ અને ગોપીજનોથી ઘેરાયેલા છો અને શ્રી કૃષ્ણના આશીર્વાદથી તમે હંમેશા સુરક્ષિત છો. અરે! શ્રી યમુનાજી, હું ઈચ્છું છું કે તમે મને એટલું આશીર્વાદ આપો કે તે મારા મનને શાંતિ અને પ્રસન્નતા આપે. આ શ્લોકનો શુદ્ધ અને પ્રામાણિક હૃદયથી જાપ કરવાથી અપાર માનસિક શાંતિ અને શાશ્વત સુખ મળે છે. (કિશોરીબાઈ માત્ર બે પંક્તિઓ વિશુદ્ધ મથુરા તટે, સકલ ગોપગોપી વૃક્ષ, કૃપા જલધિ સંસ્કાર, મા મન સુખમ ભૈયા. સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા સાથે જપ કરી રહી હતી. શ્રી યમુનાજીએ કિશોરીબાઈને તમામ દૈવી ફળોના આશીર્વાદ આપ્યા હતા.)

યયા ચરણપદ્મજા મુરરિપોઃ પ્રિયં ભાવુકા

સમાગમનતો ભવત્સકલસિદ્ધિદા સેવતામ |

તયા સહ્શતામિયાત્કમલજા સપત્નીવય-

હરિપ્રિયકલિન્દયા મનસિ મે સદા સ્થીયતામ ||૫||

શ્રી ભગવાનના ચરણ કમળમાંથી શ્રી ગંગાજીનો વિકાસ થયો. ત્રિવેણી સંગમમાં શ્રી યમુનાજીના વિલીન થવાથી શ્રી ગંગાજી પવિત્ર અને પવિત્ર બની ગયા. શ્રી યમુનજીએ શ્રી ગંગાજીને તેમની સેવા કરતા ભક્તોને તમામ સિદ્ધિઓ સકલ સિદ્ધિ આપવા સક્ષમ બનાવ્યા. માત્ર શ્રી લક્ષ્મીજી જ શ્રી યમુનજી સાથે સમાન અને તુલનાત્મક છે - પણ ઓછા પ્રમાણમાં. હું ઈચ્છું છું કે આવા પ્રકારના શ્રી યમુનજી, જેઓ તેમના ભક્તોની બધી ચિંતાઓ દૂર કરી શકે છે અને જેઓ શ્રી કૃષ્ણના પ્રિય (હરિ પ્રિયા) છે, તે આવીને મારા હૃદય અને આત્મામાં કાયમ નિવાસ કરે.

નમોસ્તુ યમુને સદા તવ ચરિત્ર મત્યદ્ભુતં

ન જાતુ યમયાતના ભવતિ તે પયઃ પાનતઃ |

યમોપિ ભગિનીસુતાન કથમુહન્તિ દુષ્ટાનપિ

પ્રિયો ભવતિ સેવનાત્તવ હરેર્યથા ગોપિકાઃ ||૬||

અરે ! શ્રી યમુનાજી, હું તમને મારા સમગ્ર શરીર અને હૃદયથી પ્રણામ કરું છું. તમારું દિવ્ય ચરિત્ર ખૂબ જ અદ્ભુત છે. વ્રજમાં આપણું પાણી પીવાથી આપણે દુઃખદાયક મૃત્યુની ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. તમારા ભક્તો ગોપીજન જેવા શ્રી કૃષ્ણ માટે પ્રિય બની શકે છે જે "કાત્યાની વ્રત" કરીને પ્રિય બન્યા હતા. શિયાળામાં (ગોપમાસ) વ્રત એટલે ઉપવાસ.

મમાસ્તુ તવ સન્નિધૌ તનુનવત્વમેતાવતા

ન દુર્લભતમારતિર્મુરરિપૌ મુકુન્દપ્રિયે |

અતોસ્તુ તવ લાલના સુરધુની પરં સુંગમા-

ત્તવૈવ ભુવિ કીર્તિતા ન તુ કદાપિ પુષ્ટિસ્થિતૈઃ ||૭||

અરે ! શ્રી યમુનાજી, જેઓ શ્રી મુકુંદ પ્રભુના પ્રિય છે, હું તમને એક દિવ્ય શરીર, તનુ નવવત આપવા માટે પ્રાર્થના કરું છું જેનો ઉપયોગ ભગવાનના દિવ્ય મનોરંજનમાં અને તમારી સેવા કરવા માટે પણ થઈ શકે. ફક્ત તમે જ આ કરવા માટે સક્ષમ છો. આવા દિવ્ય શરીરથી હું શ્રી મુકુંદ પ્રભુની ખૂબ સારી રીતે સેવા કરી શકું છું. પુષ્ટિમાર્ગીય વૈષ્ણવ-દિવ્ય આત્માઓ (જીવો) એ ક્યારેય શ્રી ગંગાજી સાથે ભળ્યા વિના શ્રી ગંગાજીની સ્તુતિ કરી ન હતી.

સ્તુતિ તવ કરોતિ કઃ કમલજાસપત્નિ પ્રિયે

હરેર્યદનુસેવયા ભવતિ સૌખ્યમામોક્ષતઃ |

ઇયં તવ કથાધિકા સકલ ગોપિકા સંગમ-

સ્મરશ્રમજલાણુભિઃ સકલ ગાત્રજૈઃ સંગમઃ ||૮||

અરે ! શ્રી યમુનાજી, તમે શ્રી લક્ષ્મીજી જેવા છો જેમની પાસે સૌભાગ્ય છે. પરંતુ કોઈ તમારી સ્તુતિ કરવા સક્ષમ નથી, કારણ કે વ્યક્તિ પહેલા ભગવાનની સેવા કરે છે અને પછી શ્રી લક્ષ્મીજીને મૃત્યુ પછી પણ બધા સુખ મળે છે. પરંતુ શ્રી યમુનાજીનું મહત્વ શ્રેષ્ઠ છે. અહીં શ્રી મહાપ્રભુજીએ શ્રી યમુનાના જળમાં સ્નાન કરીને આત્માના ઉત્કર્ષ વિશે સમજાવ્યું જે "ભજન-ભક્તો સાથે ભગવાનના રસ-લીલાઓ" દ્વારા દરરોજ શુદ્ધ થાય છે. શ્રી યમુનાજીની સેવા કરીને, આપણે તેમના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરીએ છીએ, જે આપણા આત્માને ઉત્થાન અને શુદ્ધ કરવામાં મદદ કરે છે. જેમ આપણે સુંદર દેખાવા માટે આપણા શરીરને બહારથી ધોઈએ છીએ, તેમ આપણે આપણા આત્મા અને શરીરને અંદરથી ધોવા માટે શ્રી યમુનાજીના નદીના પાણીના રૂપમાં આશીર્વાદ મેળવવાની જરૂર છે. તેમના આશીર્વાદથી આપણું મન અને વિચારો શ્રી કૃષ્ણની સેવા માટે અનુકૂળ બને છે.

તવાષ્ટકમિદં મુદા પઠતિ સૂરસૂતે સદા

સમસ્તદુરિતક્ષયો ભવતિ વૈ મુકુન્દે રતિઃ |

તયા સકલસિદ્ધયો મુરરિપુશ્ચ સન્તુષ્યતિ

સ્વભાવવિજયો ભવેત વદતિ વલ્લભઃ શ્રી હરેઃ ||૯||

હે સૂર્યપુત્રી (શ્રી યમુનાજી) જે હંમેશા આ નવ પદોનો પાઠ કરે છે. વ્યક્તિ બધા પાપોથી મુક્ત થઈ જાય છે અને ચોક્કસપણે શ્રી કૃષ્ણ પ્રત્યે પ્રેમ રાખશે. તેનાથી તેને બધી દૈવી શક્તિઓ મળે છે અને શ્રી કૃષ્ણ દરેક રીતે પ્રસન્ન થાય છે. શ્રી હરિના પ્રિય વલ્લભે કહ્યું છે કે તમે તમારા સ્વભાવ પર વિજય મેળવો.

|| ઇતિ શ્રી વલ્લભાચાર્ય વિરચિતં યમુનાષ્ટકં સમ્પૂર્ણમ ||